ALÈNE MOOR
APRIL
ONDERZOEKSLIJN 1: 'EXISTENTIËLE VRAGEN'
-IN HOEVERRE BEÏNVLOEDEN BEPAALDE EXISTENTIËLE VRAGEN DE ERVARING VAN FYSIEKE EN MENTALE RUST? - IN HOEVERRE IN HET MOGELIJK OM ALLEDAAGSE ELEMENTEN WAT TE KLEUREN EN DIEPTE TE GEVEN MET EXISTENTIËLE TINTEN? -IS HET MOGELIJK OM DEZE ERVARING TE VANGEN IN EEN INTERACTIEVE PERFORMANCE/ INSTALLATIE? |
BRONNEN
|
INSPIRATIE 2
WACHTEN LANGS DE KADE
WACHTEN LANGS DE KADE
Een mooi verhaal wat ik tegen kwam ging over de kledendracht in Nederlandse vissersdorpen. Wanneer een iemand in je dichte kring overleed droeg men een jaar lang donkere kleuren; grijs, zwart, donker blauw.
In de tijd dat de scheepvaart een van de grootste inkomstenbronnen was onder de lagere klassen van het volk, vergingen er dusdanig veel schepen dat het voor de vrouwen achter bleven in totale onzekerheid over de toekomst. Er keerde zo weinig schepen terug dat op een gegeven moment haast het hele dorp wel iemand in zijn dichte kring had die overleden was. Hierdoor veranderde de kledendracht van de vissersdorpen voorgoed naar grijs. Het werd een deel van de cultuur. Een vriendin van me is twee jaar geleden haar moeder verloren. Ze vertelde me dat het soms moeilijk is om in een nieuwe het juiste moment te vinden om dit ter spraken te brengen. Dit omdat er vaak geen directe aanleiding voor is maar het wel voelt als een dusdanig aanwezig deel van haar belevingswereld dat het gesprek onvolledig voelt ze het niet zou delen. Graag zou ze iets hebben dat je kunt dragen en binnen de cultuur erkent wordt als een symbool dat je iemand dichtbij verloren bent. Op zo'n manier hoef je niet geforceerd een belanden onderwerp op tafel te brengen en kunnen mensen er naar vragen wanneer ze dat willen. |
Boulevard, dames in Scheveningse dracht 'op zondagmiddag-wandeling' ca 1955 Gebr. Spanjersberg NV, Rotterdam, nr. 16;1255 #ZuidHolland #Scheveningen
|
ONDERZOEK
EEN AANTAL VERSCHILLENDE FILOSOFIEËN OVER DE OORZAAK VAN EEN VERMOEIDE SAMENLEVING:
EEN AANTAL VERSCHILLENDE FILOSOFIEËN OVER DE OORZAAK VAN EEN VERMOEIDE SAMENLEVING:
"DE BELEVING VAN JEZELF IN HET ANDERE"
|
"STILTE LIJKT LASTIG OM MEE TE DEALEN"
Het idee dat in rust ook een vorm van weerstand opwekt. Hierin zou een moment van rust ook ruimte geven aan alles wat met genoeg afleiding onderdrukt kan worden.
Wat vinden we wanneer we stil zijn? Een ding wat angst aanjaagt is de innerlijke criticus, die in stiltes de mogelijkheid vindt om alle punten negatief te benaderen. Een ander ding wat ons angst aan kan jagen is het vinden van niets. De confrontatie met de leegte die we zijn wanneer we niets doen. Het idee dat in ons handelen misschien meer vastligt wie we zijn dan in de vorm van een pure identiteit. Dus aan de ene kant belicht dat we slecht zijn in wat we doen en de andere kant dat we zijn wat we doen en zelf totale verantwoordelijkheid dragen over de invulling van ons leven. Daarnaast bestaat er een idee dat niets doen in de buurt komt van dood zijn. Want wat blijft er van ons over als we niets doen? Onze herinneringen en onze verlangens. Maar in het hier en in het nu lijkt de identiteit weg te vallen. In hoeverre is het niets doen en dood zijn overeenkomstig? Glijden we af in het niets als we nergens aan denken? Het is een idee dat stilte de angst voor de dood opwekt en daarom weerstand ontstaat. |
"IK WEET NIET WAAROM IK OP DEZE WERELD BEN"
Deze opvatting is dat in de kern alles voortkomt uit de angst voor de dood en dat het gevoelens van machteloosheid en waardeloosheid ontstaan door het niet kunnen bevatten van de realiteit waarin we leven.
Vragen over de reden van het bestaan kunnen enkel in de vorm van speculatie worden behandeld en er lijkt weinig ruimte voor te zijn in het dagelijks leven. Misschien omdat na denken of spreken hierover in plaats van vat te krijgen op het onderwerp enkel het gevoel van machteloosheid en dwaling kan versterken wanneer je niet kunt toewerken naar een conclusie. Een opvatting is dat wankelingen in het leven zoals depressie en burn-outs geworteld zijn in het gegeven dat we als mensen niet kunnen bevatten wat de zin van het bestaan is met als gevolg een existentiële leegte. Waar komen we vandaan? Waarom is de wereld zoals die is? Is er een zin van het bestaan? “Langzaam lijken we te ontwaken vanuit de roes van ons kindzijn in een wereld zonder eenduidig hoger doel, in een wereld die gevormd is door vreemde anderen. Maar in plaats van in totale verbijstering hierbij stil te blijven staan, beginnen we gewoon met leven. Het is gewoon zoals het is, en de wereld draait zoals die draait. En als dat je niet bevalt verander je hem zelf maar. En toch lijkt iedereen op een manier op zoek naar zingeving.” |
CONCEPT
Op dit punt wilde ik twee installaties maken die in vorm en ruimte in het verlengde van elkaar zouden zijn. Dit wilde vormgeven door in beide installaties een verhaal te laten horen die in beeldspraak op elkaar terug zouden slaan. In de eerste installatie zou een geleide meditatie te horen zijn waarmee de participant gevraagd wordt zijn/haar aandacht naar het hier en nu te brengen en door middel van oefeningen het hoofd leeg te maken en zich te focussen op de details van zijn/haar omgeving. Deze installatie zou zijn een conusvormig kijkbuis waar doorheen je een tweede installatie in de verte ziet. Deze tweede installatie lijkt in vorm een kopie van de conus maar is in werkelijkheid een stuk groter waardoor het publiek in de conus plaats zou kunnen nemen en hiermee zichzelf omgeven door duisternis. In deze tweede conus zou je een verhaal horen waarbij de gebruikte woorden van de eerste meditatie gebruikt worden als beeldspraak van de schepping. |
Door overeenkomsten in de beeldspraak van het scheppingsverhaal met de geleide meditatie hoopte ik de meditatie, die erg praktisch van aard zijn, een associatieve lading krijgen die meer met existentie te maken heeft. Om een voorbeeld te geven, in de meditatie zou de trilling en de afwisseling van links naar rechts op puur fysiek niveau benaderd worden, terwijl de woorden trilling en afwisseling in het scheppingsverhaal gebruikt zouden worden om metaforisch de herkomst van het universum uit te drukken. In deze verhalen wilde ik verwerken de verschillende ideeën over de oorzaak van onrust en stress in de vorm van een schepping van een bepaald gegeven. Zoals in de Griekse schepping de mens ooit vier benen en armen en twee hoofden had, van elkaar spijt en daarom zijn is de mens altijd opzoek naar vereniging met onze wederhelft. In dit verhaal zou scheppingsmythe bijvoorbeeld de op metaforische wijze vertellen over de herkomst van het gegeven dat mensen in staat zijn zich af te vragen wat de reden is van hun bestaan. |
TEKST SCHEPPING:
Ooit was er niets dan eindeloze ruimte in de geconcentreerde compactheid van een zandkorrel, met in
deze ruimte nog zo'n korrel en in die korrel nog één, tot in een eindeloze herhaling van zichzelf naar
binnen toe.
Deze eindeloosheid draagt het enige wat bestaat. Een bewustzijn. Dit bewustzijn is slapend
en wakend. Het heeft slechts één enkele ervaring; de wetenschap van de zin van het
bestaan. Meer ervaren kan het niet. Dit wekt een verlangen op naar de ervaring van de zelf.
Een verlangen dat niet geplaatst kan worden en steeds intenser, compacter en
meer geconcentreerd wordt. Tot de druk zo zwaar wordt, dat het implodeert. Het sterft, in de
zelf. De onvoorstelbare kracht hiervan laat een minuscuul stukje materie achter. De
wetenschap van de dood. Een zaad van het eerste bewustzijn ligt in het diepste verborgen.
Een materieel bewustzijn ontwaakt hierin. Het ervaart enkel de eigen energie in wat het is.
Het heeft één gevoel. Een verlangen. Een verlangen om het bestaan te begrijpen.
Om hier antwoord op te krijgen wil het bewustzijn de wereld om de zelf heen ervaren. Het
bewustzijn vormt ogen. Het vormt oren. Het vormt monden, tongen. Een neus en een huid.
Miljoenen jaren gaan voorbij tijdens deze vorming. Brosse spleten en groeven ontstaan door
het uitdijen van de zelf. Eenmaal gevormd kijkt het om de zelf heen. Neemt het de wereld
buiten de zelf voor het eerst in de zelf op.
Er is echter geen wereld. Het bewustzijn ontdekt dat er niets anders is dan eindeloze ruimte.
Dit ontketend een golf aan emoties. Een explosieve intensiteit die het lichaam niet dragen
kan. Deze intensiteit scheurt het lichaam uit elkaar. Er blijven brokken achter
De eindeloze ruimte eromheen, uitgehongerd door de tijd, zuigt de brokken gulzig op, en
vormt het tot de wereld
De ogen vormen tot de maan en de zon. De botten tot steen en mineralen. De gedachten vormen
wolken in de lucht. De tranen vloeien tot rivieren. Tanden worden bergen omringd door bossen van
haar. De huid verfijnd tot sterren in het universum. Stof vergaat tot stof vergaat tot stof vergaat tot
stof. Tenen tekenen de tijd uit. Vingers worden jaren. Bloed vloeit en bloeit tot mensen met hun
voeten in het zand. Zandkorrels onder hun teennagels.
deze ruimte nog zo'n korrel en in die korrel nog één, tot in een eindeloze herhaling van zichzelf naar
binnen toe.
Deze eindeloosheid draagt het enige wat bestaat. Een bewustzijn. Dit bewustzijn is slapend
en wakend. Het heeft slechts één enkele ervaring; de wetenschap van de zin van het
bestaan. Meer ervaren kan het niet. Dit wekt een verlangen op naar de ervaring van de zelf.
Een verlangen dat niet geplaatst kan worden en steeds intenser, compacter en
meer geconcentreerd wordt. Tot de druk zo zwaar wordt, dat het implodeert. Het sterft, in de
zelf. De onvoorstelbare kracht hiervan laat een minuscuul stukje materie achter. De
wetenschap van de dood. Een zaad van het eerste bewustzijn ligt in het diepste verborgen.
Een materieel bewustzijn ontwaakt hierin. Het ervaart enkel de eigen energie in wat het is.
Het heeft één gevoel. Een verlangen. Een verlangen om het bestaan te begrijpen.
Om hier antwoord op te krijgen wil het bewustzijn de wereld om de zelf heen ervaren. Het
bewustzijn vormt ogen. Het vormt oren. Het vormt monden, tongen. Een neus en een huid.
Miljoenen jaren gaan voorbij tijdens deze vorming. Brosse spleten en groeven ontstaan door
het uitdijen van de zelf. Eenmaal gevormd kijkt het om de zelf heen. Neemt het de wereld
buiten de zelf voor het eerst in de zelf op.
Er is echter geen wereld. Het bewustzijn ontdekt dat er niets anders is dan eindeloze ruimte.
Dit ontketend een golf aan emoties. Een explosieve intensiteit die het lichaam niet dragen
kan. Deze intensiteit scheurt het lichaam uit elkaar. Er blijven brokken achter
De eindeloze ruimte eromheen, uitgehongerd door de tijd, zuigt de brokken gulzig op, en
vormt het tot de wereld
De ogen vormen tot de maan en de zon. De botten tot steen en mineralen. De gedachten vormen
wolken in de lucht. De tranen vloeien tot rivieren. Tanden worden bergen omringd door bossen van
haar. De huid verfijnd tot sterren in het universum. Stof vergaat tot stof vergaat tot stof vergaat tot
stof. Tenen tekenen de tijd uit. Vingers worden jaren. Bloed vloeit en bloeit tot mensen met hun
voeten in het zand. Zandkorrels onder hun teennagels.
IDEEËN
HANGLAMP Een donkere ruimte met een hangzak in de lucht die je eerst met je eigen kracht naar beneden moet krijgen. De beste methode is om met je gehele gewicht aan de zak te gaan hangen. Een ronde lamp de er boven hangt wordt als een hefboom omhoog gehesen wanneer de zak naar beneden getrokken wordt en komt omlaag wanneer de zak hoog is. Wanneer je zelf hebt plaatsgenomen in de zak komt de lamp langzaam op je af. Zo wil ik onderzoeken of het lijkt dat de zak waarin je licht opstijgt (misschien aangezet met extra lichteffecten die een snelweg achtig patroon maken aan de zijkanten) |
OUT OF BODY
Een installatie die met camera’s de zijkanten van je lichaam filmt. Op een wit doek boven je in de vorm van je lichaam wordt het beeld aan elkaar geprojecteerd alsof je de zijkanten van je lichaam waarneemt binnenstebuiten geklapt. |
GORDIJNEN OP EEN PLEIN
Een plein met een groot zwart doek. Als participant kan je hierop liggend plaatsnemen. Een groot zwart doek wat er boven hangt komt langzaam naar beneden tot je alleen nog maar een spleet licht ziet aan de zijkanten. Later wordt er licht tussen het doek door geschenen en met wind golfpatronen gemaakt in het bovenste doek. Zoek naar hoe je even helemaal weg kan zijn van de wereld om je heen en daarin opnieuw kunt terugkeren. |
TEKST:
SCHEPPING
SCHEPPING
volkskrant
Ianthe Sahadat,
30 januari 2019
"Zen-leraar en psychiater Edel Maex (62)Wat veroorzaakt een burn-out volgens u?‘Mensen kunnen én willen hard werken. Het geeft ons een gevoel van zin. Mensen krijgen geen burn-out omdat ze te hard werken – al speelt dat vast mee – maar vooral omdat ze voelen dat hun werk niet langer zinvol is. Een burn-out komt als er iets gebeurt dat mensen onbillijk vinden, als we het gevoel hebben dat onze inspanningen nutteloos zijn. Dan ineens zakt het vermogen om hard te werken in, is de batterij leeg.’
‘In mijn ogen is de diepste oorzaak van burn-out dat |
we uit het oog zijn verloren dat mensen zinvol willen zijn en niet alleen maar willen werken voor het geld.’
En een mindfulnesstraining is dé oplossing?‘Mij gaat het om menselijkheid, respect voor jezelf en anderen, mindfulness is er maar een voorbeeld van. Ik zie het als een onderdeel van een bredere onderstroom in de samenleving die zegt: zo kunnen we niet leven, dit moet anders. Het is een nood aan zingeving, samenhang, verbondenheid, ethiek.’ |
volkskrant
Ianthe Sahadat en Margreet Vermeulen
7 februari 2019
Filosoof en publicist Welmoed Vlieger (42) ‘Ik ben voorzichtig, ik zeg niet dat het dé oorzaak is, maar in gesprekken met jongeren merk ik vaak dat ze een existentiële leegte ervaren.’Wat is dat?‘Gevoelens van doelloosheid. Zinloosheid. En daaronder: angst. De Deense denker Kierkegaard weet dat als geen ander te verwoorden. Hij laat zien hoe mensen kunnen vastlopen in angst en vertwijfeling. Vooral in tijden van tegenslag, verlies en rouw. Op dat soort momenten doemen existentiële vragen op: waarom overkomt mij dit, hoe moet ik hiermee omgaan?
|
De verbanden van kerk en gemeenschap zijn weg en we zijn teruggeworpen op onszelf, als het gaat om dit soort levensvragen.’
‘Ik merk dat jongeren meer en meer naar buiten gericht zijn. Dat maakt dat je je minder verhoudt tot je binnenwereld waarin tegenstrijdigheden woekeren. Innerlijkheid is voor mij een belangrijk onderwerp. Dat woord dreigt helemaal te verdwijnen in deze tijd, net als het woord ziel.’ |